Laatst heb ik in museum de Fundatie in Zwolle een boek aangeschaft over het begrip 'oneindigheid' (zie onder). Geen verantwoord kunstboek, maar gevuld met zo'n 150 losse artikelen; links een tekst, rechts een afbeelding. Ik heb het vooral gekocht omdat het me inspireert. Het begrip oneinigheid wordt vanuit diverse kanten bekeken; natuurkunde, kunst, filosofie, wiskunde, etc.

Op bladzijde 116 van het boek staat de stelling van de eindeloos typende apen. Het is een gedachtenexperiment om oneindig lang een groep apen te laten typen. Vervolgens zijn er verschillende invullingen van wat er dan gebeurt, maar één er van is dat ze in die oneindige resultaten ook de complete werken van Shakespeare zullen schrijven.

Toeval

Zou een oneindig levende aap die je oneindig lang achter een toetsenbord zet uiteindelijk echt een zinvol boek schrijven ? Dat experiment is lastig uit te voeren (al zijn er, je gelooft het bijna niet, wel zeker wetenschappelijke pogingen gedaan), maar zo'n stelling brengt wel het toeval onder de aandacht. Van toeval komen soms geweldige resultaten. Niet alleen mooi, maar ook met inhoudelijke kwaliteit. 

Deze maand besteed ik grotendeels aan een aantal overdenkingen over het begrip kwaliteit. Daar kun je natuurlijk boeken over vol schrijven en ik besef dan ook dat de paar berichten die ik daar over post bij lange na niet toereikend zullen zijn. Vorige week heb ik het gehad over kwaliteit als kenmerk van foto's; als afgeleide van het uiteindelijk beeldmateriaal. Ik maakte daar een verschil tussen mooie foto's en inhoudelijk sterke foto's. Ook kwam ter sprake dat een mooie foto vaak verward wordt met een foto van iets moois. Uiteindelijk kwam ik op het begrip 'boeiend' als criterium dat ik in de praktijk graag gebruik bij beeldmateriaal.

Toevalstreffers

Vandaag wil ik het niet hebben over de kwaliteit van de beelden, maar juist over kwaliteit van de fotograaf. En ja, het is natuurlijk wel de bedoeling om die kwaliteit af te meten  aan de beelden die hij/zij maakt. Zoals we allemaal weten kan het maken van een inhoudelijk boeiende foto nogal sterk afhankelijk zijn van toevalstreffers. Ik heb daar een voorbeeld van uit eigen werk. Onderstaande foto is niet alleen technisch 'mislukt', maar als toevalstreffer is het wel een inhoudelijk boeiend beeld geworden.

Deze foto heb ik gemaakt in Bulgarije, waar ik in Veliko Tarnovo (een prachtige oude stad) rondliep en in een winkel werd aangesproken door deze oudere dame. Ze had een bed & breakfast twee straten verderop. Ik moest en zou mee om te kijken voor de eerstvolgende keer dat ik misschien in haar stad zou zijn. Omdat ik best nieuwsgierig was ben ik meegegaan en heb de, voor onze begrippen vrij primitieve, kamer bekeken. Hoewel ze het overduidelijk niet breed had moest ik ook, daar was geen ontkomen aan, een  fles wijn of een reep chocola aannemen. Dat vond ik zelf niet fijn en gelukkig stemde ze er mee in om in ruil daarvoor een foto te laten maken. Mooi bedacht, dus wij naar buiten, waar het al aardig donker werd. En ja, dan had ik wel mijn bril moeten meenemen, ik kon niet eens zien hoe mijn toestel ingesteld stond en heb hem dus maar op de 'auto' stand gezet.

Kwaliteit

Een eindeloos fotograferende aap zou misschien wel een 'beter' gelukte, mooiere foto hebben gemaakt. En misschien zou die foto dan bij toeval ook nog boeiend zijn. Is die aap daarmee een goede fotograaf geworden ? Nee, natuurlijk niet. En ik zelf ook niet met zo'n toevalstreffer. Wel komen we nu bij wat je als onderdeel van de kwaliteit van een fotograaf zou kunnen zien. Toevalstreffers zijn namelijk altijd fijn, ook voor fotografen, maar kunnen niet de basis zijn. Ik kom op drie punten als ik denk aan wat kwaliteit is :

Intentie : wanneer je voor je gaat fotograferen jezelf een inhoudelijk verbeeldend doel stelt (of dat anderen dat doen) en je dat doel gedurende een aantal verschillende beelden inhoud kunt geven.

Herhaalbaarheid : dat je zowel wat betreft inhoud als vorm beelden kunt maken die met elkaar te maken hebben. Aan de ene kant door verschillende facetten van het onderwerp natuurlijk, maar aan de andere kant doordat de beelden duidelijk jouw eigen invloed en interpretatie laten zien.

Eigenheid : als fotograaf leg je niet alleen maar 'de werkelijkheid' vast, maar je maakt er jouw werkelijkheid van. Je wilt laten zien hoe jij die werkelijkheid ervaart. Iedere foto is op die manier een zelfportret.

Kortom : de herhaalbare herkenbaarheid van fotografie met een inhoudelijk verbeeldend doel zie ik als kwaliteit van een fotograaf.

Series en verhalen

Ik denk dat een goede fotograaf ook seriematig zou moeten kunnen werken. Je bent dan gedwongen om in een aantal beelden een verhaal te vertellen, iets te laten zien. Die beelden moeten zodanig verschillen dat je niet het gevoel hebt dat je eigenlijk telkens naar inhoudelijk hetzelfde beeld zit te kijken; samen moeten ze alle aspecten laten zien en bovendien moeten ze jouw eigenheid in zich dragen. Misschien dat ik daarom ook moeite heb bij veel modefotografie; ik mis (vaak) het verhaal, zie vooral buitenkanten die bovendien door een stylist zijn gemaakt en mis de fotografische handtekening en interpretatie. Met landschap en portret kan ik zelf veel meer. Onderstaande serie is een voorbeeld van de manier waarop ik stadslandschappen fotografeer.

Let op : sinds deze aflevering kun je op de foto's klikken voor een groter beeld. Klik daarna in het grijs naast de foto om weer terug te gaan.

Deze serie is ook gemaakt in Bulgarije, deze keer in Plovdiv. Ronddwalend door de woonwijken met 'gewone' mensen heb ik in deze beelden het optimisme proberen vast te leggen dat ik bij de Bulgaren heb ervaren. Toekomstgericht en met hoop op een mooiere toekomst en niet voortdurend terugkijkend naar wat het verleden niet heeft gebracht. Ook al gaat deze serie over dat gevoel en dus uiteindelijk over mensen, het zal je opgevallen zijn; ze staan er niet zelf op... Dat, zou je kunnen zeggen, is dan weer typisch iets voor mij; onderdeel van mijn handtekening.

Het boek der oneindigheid bij BOL.com : klik hier