beetje vager
Gewoonijk moet ik, eens in de vier jaar, de aandacht die ik op mijn verjaardag krijg, delen met de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Dit keer ben ik, voor de verandering, zelf ook in de ban geraakt van de randverschijnselen van democratie. De onverdraagbaarheid, het voor-zichzelf en dus tegen-elkaar zijn, het inzetten van alle middelen om maar gelijk te krijgen, om de winst op de ander te bevechten.
Ook op andere gebieden zag ik deze week groeiende onverdraagzaamheid. Bijvoorbeeld in eigen land, cartoon-onverdraagzaamheid, zelfs zonder dat er ook maar een profeet te bekennen is. En nóg meer, bij de zichzelf-opzwepende opwinding over de maatregelen rond de corona-crisis. Ik weet het niet, maar ik word er verdrietig van. Maatschappelijk gezien verdrietig dan; verder had ik deze week weer een vrolijk hartje...
scherp
Scherpte in maatschappelijke betekenis zou je kunnen uitleggen als betrokkenheid, als geëngageerdheid en zou je daarmee als positieve kwaliteit kunnen zien. Aan de andere kant is scherpte soms ook gewoon te veel en dan past het label fanatisme beter. De middenweg is moeilijk, zo blijkt...
Scherpte is, een voor de hand liggend bruggetje, ook een fotografisch begrip. Scherpte betekent voor veel mensen kwaliteit. Veel mensen zien scherpte van (hun) foto's als primaire kwaliteitsnorm. Een perfecte foto heeft als minimale eigenschap dat ie scherp is... Een echt onscherpe foto is in de ogen van veel mensen simpelweg mislukt. Gelukkig blijkt hier wel een middenweg mogelijk.
vaag
Het tegendeel van scherp, althans in fotografische zin, is onscherp of vaag. Die vaagheid kan door al dan niet opzettelijke beweging komen, of doordat het onderwerp niet in focus is. Ook vaagheid door een beslagen lens is mogelijk, en, maar dan is er zeker geen sprake meer van toeval, vaagheid doordat de lens is ingesmeerd met vaseline (don't try this at home).
Wanneer je als fotograaf die vaagheid bewust gebruikt en het resultaat aan anderen laat zien, resulteert dat vaak in iets dat kunst wordt genoemd. Soms gebruik je vaagheid omdat je op die manier een illusie van aanwezigheid kunt realiseren, een subtiliteit, een twijfel, een gevoel met ruimte voor interpretatie. Wanneer de vaagheid zich zover heeft ontwikkeld dat er geen enkel herkenbaar element meer in beeld is, ben ik het zelf ook kwijt, maar vóór die tijd...
intentie
In een wat ouder nummer van het tijdschrift Il Fotografo (inderdaad, Italiaans), trof ik een aantal bladzijden met het werk van Roberto Polillo. Vaagheid met intentie. De naam zegt je hoogstwaarschijnlijk niets, maar dit is een voorbeeldje van zijjn werk :
Roberto Polillo is heel lang zwart-wit fotograaf geweest en maakte heel veel portretten van jazz-beroemdheden. Echt sterk werk. Lekker scherp ook. Extreem afwijkend van bovenstaand beeld. En toch, ook dit is fraai werk vind ik. Er zit, zeker met de tot overvloedigheid opgeschroefde kleuren, duidelijk sfeer in; gevoel zonder al te expliciet te worden. Herkenbaarheid, maar zonder de details. Naar aanleiding van dat artikel vroeg ik me af wat die omslag bij hem van scherp zwart-wit naar vaag-en-kleur had veroorzaakt.
Die reden was banaler dan ik had kunnen denken. Roberto was destijds overgegaan op een digitaal toestel en had dat op vakantie meegenomen. Door onbekendheid met het toestel had hij per ongeluk een onbedoeld lange sluitertijd gebruikt. Hij was door het bewogen toevals-resultaat erg gecharmeerd en had die techniek verder onderzocht...
vaagheid en beweging
Door het artikel in Il Fotografo moest ik terugdenken aan een ver verleden. Lang voor ik het vage werk van Roberto kende, in een leven zonder corona, cartoons of andere verkrampende beperkingen, was ik met gezin-plus op vakantie in Spanje.
Toen we daar in een klein dorpje rondliepen besloot ik om 5 minuten lang uit te proberen of ik vage foto's kon maken, die ondanks hun vaagheid goed en eigen zouden voelen. Hoe kort het ook was, het voorval schoot me meteen te binnen. Daarna moest ik wel een uurtje zoeken naar de beelden die ik toen had gemaakt.
