Afgelopen week heb ik me aangemeld bij de ballotagecommissie voor een kunstbeurs; een vorm van expositie waar ik, als ik word toegelaten, niet zozeer heen zou gaan met de gedachte van verkoop van mijn foto's, maar waar ik heen wil voor de bezoekers. Ook ben ik erg benieuwd naar de andere deelnemers, maar mijn hoofd-motief bestaat uit de ontmoeting met bezoekers. Ik ben namelijk erg benieuwd hoe mensen naar mijn werk (en dat van mijn Noorse vriendin Kata Olstrom) kijken.

Bezoekers hebben verwachtingen; die hopen tijdens hun bezoek bijzondere, inspirerende, vervreemdende, ontregelende dingen te zien. Ze hopen (althans dat zou ik doen) op kunst die bij je binnenkomt. Op beelden die je een ander uitzicht bieden dan je eigen blik; die verrassen, confronteren of schuren. Kunst die je gevoel raakt, die daardoor een herinnering meegeeft.

vandaar dus

In het kader van mijn aanmelding moest ik, vond ik zelf, nog eens goed nadenken over hoe ik als fotograaf de wereld in kijk, zeker nadat ik een deel van mijzelf in de vorm van een alter-ego heb gegoten. Van Kata had ik zo langzamerhand een beter beeld over het hoe, wat en waarom, dan van mijzelf. Na enige zelfreflectie en bladerend door mijn foto's was ik er toch snel uit. In essentie is er niet veel veranderd; ik blijf graag een toeschouwer van mijn eigen wereld.

Raar is dat eigenlijk. Ik hou namelijk zeker wel van mensen, en ook absoluut van dichtbij, maar dat gaat dan over vriend(inn)en en geliefden. In mijn fotografie, en zeker bij onbekenden, voel ik me het best op zijn plaats als toeschouwer; als waarnemer, als observator. Raar, dat ik die inherente onverbondenheid van de rol van toeschouwer zo prettig vind en toch naar die beurs wil om met samen met onbekenden te praten en te kijken naar mijn (of hun) werk...

buitenstaander

Een toeschouwer is een zelf-gekozen buitenstaander. Ik ben geen uitgestoten parasiet, of een niet gewilde indringer, maar ik ben zelf-benoemd toeschouwer, waardoor ik vanzelf een buitenstaander word. Als je daar zelf voor kiest heeft het voordelen om buitenstaander te zijn. Voor mij is het voordeel dat ik me niet verbonden voel en dus ook minder angstig ben om (sociale) regels te overtreden.

Voor anderen is het voordeel dat ik als buitenstaander niet stoor; ik ben onbelangrijk. Mensen zijn meestal toch erg met zichzelf bezig, dus als je daar geen moeite voor doet, val je sowieso weg in de achtergrond. Het is een beetje de rol van de huwelijksfotograaf. Hij/zij staat wel eens in de weg, maar wordt gedoogd; de aanwezigen zijn niet met de fotograaf bezig maar met de trouwpartij.

voorbeelden

Deze week een aantal voorbeelden; geen foto's waarvan ik zelf vind dat ze goed genoeg zijn, maar die wel laten zien op welke wijze ik als toeschouwer van mijn eigen wereld te werk ga. Soms afstandelijk, soms van een afstandje, maar je kunt nog veel dichterbij komen als buitenstaander, vrij opdringerig bijna...

Om te onderzoeken of het toeschouwerschap inderdaad iets met mijn manier van fotograferen te maken heeft, wilde ik dat ik voldoende beelden zou vinden, in een korte periode gemaakt. Dat lukt meteen bij de eerste map die ik raadpleegde. Onderstaande voorbeelden zijn allemaal van mijn uitstapje naar Lissabon en desgewenst heb ik daar zelfs nog meer voorbeelden.

de middenweg

Ik start met een drietal foto's met een tussenin-afstand; ik sta op een paar meter afstand van twee mannen die onder een waterval een foto aan het maken zijn. Ik sta onder diezelfde waterval en verder is er in de hele omgeving niemand te zien. Man 1 fotografeert man 2. Man 3 (ik) fotografeert man 1 en man 2. Ze hebben me niet eens een blik waardig gegund, al heb ik er wel net zo lang gestaan en foto's genomen als dat zij daar waren.

De eerste beelden zijn registrerend. Vastleggingen van de indrukwekkende waterval en de twee mannen waar ze over heen valt (foto 1). Na een paar foto's kwam ik er op dat de reflectie van het water misschien wel een spannender beeld maakte (foto 2). Dat beeld ondersteboven (foto 3) maakt het helemaal vervreemdend; je moet dan even zoeken waar je naar kijkt. Jammer genoeg gaat het inhoudelijk over niks, maar het is wel een mooie vingeroefening voor wat betreft out-of-the-box kijken...

 

 

 

 

Een tweede beeld van middel-lange afstand is onderstaande bewaker. Eenvoudig, eigenlijk te gemakkelijk. Meneer staat gewoon te slapen en dan ben je als toeschouwer al snel niet opvallend.

 

 

veilig ver weg

Een toeschouwers-rol die me goed ligt is die van afstandelijk observator. Ik sta dan op veilige afstand en neem waar... Niemand die zich daar aan stoort. En zelfs wanneer de mensen niet met zichzelf bezig zijn kun je altijd nog (zogenaamd) bezig zijn om het gebouw of een boom of wat dan ook te fotograferen.

 

 

opdringerig

De meest spannende rol van toeschouwer is die waar je over grenzen heen gaat. Niet dat iemand dat bij het maken van onderstaand beeld is opgevallen, hoor, maar eigenlijk sta ik wel ongemakkelijk dichtbij (zeker omdat ik er 3 foto's van heb gemaakt). Ik wilde het scherm van het mobieltje scherp krijgen, maar doordat het er erg donker was (en ik waarschijnlijk net iets te angstig was om goed stil te staan) is het wat wazig. Op zich lijkt het me nog steeds boeiend om zo'n serie van dubbellaags portretten te maken...