Deze week heb ik, hoe zal ik het zeggen, last van een gevoel dat ik niet kwijtraak. Dat heb ik natuurlijk wel vaker en toch deel ik niet iedere week al mijn onduidelijke gevoelens met je, maar dit gevoel wil ik wel even aan de muur hangen, om het zo te zeggen. Het heeft te maken met mijn fotografie, dus dat kan hier ook best even...

Het lijkt een beetje op het mekkeren van een geit, wanneer je de titel van mijn bericht van deze week verkeerd uitspreekt. Ik bedoel namelijk niet wèèèh of bèèèh, maar ik bedoel wéééh, oftewel het Duitse woord Weh. Over de reden van mijn plotselinge vreemdtaligheid en over de betekenis van het woord kom ik nog te spreken. Eerst zal ik je de aanleiding van dit bericht schetsen, dan snap je me zo meteen beter.

wehmut

Naar aanleiding van het feit dat zoonlief recentelijk over een mogelijk uitstapje naar Valencia begon, heb ik mijn foto's van die prachtige stad de afgelopen dagen nog eens doorgekeken. Vandaag wil ik je daar wat van laten zien. Niet zozeer omdat het foto's zouden zijn die gezien moeten worden, maar meer om je te laten zien hoe ik in zo'n stad rondloop, wat ik daar zie, wat het met me doet en hoe dat met mijn huidige probleemgevoel samenhangt.

Van dat geblader werd ik, je zag het vast aankomen, een beetje Wehmutig. Voor mij is Wehmut een vrij zacht gevoel met een dubbelheid en retoriek die goed bij me past; ik wentel me er graag in. Het doet me herinneren aan mooie tijden, fijne gevoelens en mooie belevenissen uit het verleden. Dat die voorbij zijn voelt zeker niet alleen als pijnlijk verlies. Er is juist ook een impliciete belofte voor de toekomst. Er is zoveel dat nog kán gebeuren en de kans op mooie dingen is juist zo groot omdat er al zoveel in het verleden gebeurde en ik daardoor al die prachtige herinneringen heb.

 

schrijning

Met het woord Weh duid je een pijn aan, al is dat, zeker in het woord Wehmut, een andere pijn dan de pijn die je met het woord Schmerz bedoelt. Waar Schmerz echt gaat over een nare, onaangename pijn die je absoluut niet wil hebben, een pijn die groter is dan je zelf bent, gaat Weh meer over een lichte, schrijnende pijn, over een pijn die voortdurend dwingt tot herinneren. Zoals een schaafwond van een paar dagen geleden werkt, die nog half pijn doet en half jeukt, maar daardoor wel de hele tijd aandacht vraagt.

Die schrijning ontbreekt in een vaak gebruikt alternatief voor Wehmut, het begrip Nostalgie. Dat gaat over een meer afgesloten verleden waarin alles (veel) beter was. Wehmut is een zacht schrijnend gevoel in het moment zelf, waar bovendien een hunkering aan verbonden is. Wehmut is gegrond in de verbondenheid met je eigen fijne herinneringen. Wehmut is een persoonlijke hunker-schrijning naar het verleden en daarmee naar de toekomst.

heimweh

Over dat woord Nostalgie nog even... Ik kwam, op zoek naar of de door mij gevoelde betekenis van het woord Weh ergens op sloeg, onverwacht het volgende (op een Duitstalige website) tegen over Nostalgie : "Het begrip Nostalgie is een samenstelling van de Griekse woorden nóstos (terugkeer) en álgos (pijn) en is daarmee goed vertaalbaar met Heimweh".

Met Heimweh heb ik dan gelukkig weer niet zoveel. Ik ken mensen die er erg door gehinderd worden en daardoor moeilijk van huis gaan. Het Weh in Heimweh is dan duidelijk meer dan een zacht-schrijnend Weh-gevoel.

fernweh

De Duitstaligheid die in mijn bericht is geslopen wordt veroorzaakt doordat er in het Nederlands, voor zover mij bekend, geen vergelijkbaar woord voor de Weh-vorm van pijn is en bovendien geen woord bestaat voor het gevoel waar ik op dit ogenblik door geplaagd wordt. Zoals je misschien weet probeer ik ieder jaar een fotoreisje te maken naar een vreemde stad (zoals Valencia). Afgelopen jaar is het daar niet echt van gekomen en ik voel op het moment die behoefte in me groeien.

Doordat ik er deze maanden de tijd niet voor kan vinden, is dat gevoel een beetje gaan gisten. Samen met mijn herinneringen aan Valencia resulteert dat in een gevoel dat onze landsburen Fernweh noemen; de hunkering om vertrouwde omstandigheden los te laten en me, al is het maar een weekje, voor de wijde wereld open te stellen.

Fernweh is eigenlijk een soort Heimweh naar een plek waar je nog nooit geweest bent. Dat past weer heel mooi bij de titel van mijn eerste fotoboek : a souvenir of nowhere. Fijn hoor, die cirkeltjes...

wachten

Zoals Wehmut, Heimweh en Fernweh gaan over de pijn van de onbereikbaarheid van herinnering en over de mogelijkheid dat er in de toekomst nieuwe herinneringen staan te wachten, zo bestaat het halve leven uit wachten. Misschien wel meer dan de helft. Ik vind wachten één van de ergste dingen die er is. En toch, dat is nou net waar ik zo van houd op zo'n reisje.

Uren loop ik door zo'n stad en op plekken waar ik een gevoel bij heb sta ik stil. Ik kijk dan om me heen, maak een paar foto's om mijn gevoel voor die locatie te bevestigen en besluit dan te wachten. Wachten op wat komen gaat; op het onvoorspelbare van de nabije toekomst.

Die overgave is waar het over gaat; gewoon kijken wat er gaat gebeuren. Soms gebeurt er niets en is het wachten zonder resultaat (foto boven), soms komen mensen onverwachts mijn beeld in lopen. Ik wacht er graag op. En kijk nu met een schrijnend gevoel terug en met hunkering terug en vooruit... Fernweh...