Nood haalt het slechtste in mensen naar boven; last-minute voeg ik daarover nog een paar zinnen aan dit bericht toe. Afgelopen week kwam ik een reactie op nood twee keer tegen. Eénmaal in de vorm van een verhaal van iemand die bij een autobrand tot zijn eigen verbazing vooral aan zichzelf had gedacht.

Vanochtend, op de vrijdag waarop dit bericht de wereld in zal gaan, zag ik een nieuws-item over mensen die in verband met het corona virus aan het hamsteren zijn geslagen. Lege schappen in de supermarkt. Ieder voor zich, het heeft wel iets te maken met het verhaal waar ik mee bezig was...

verantwoord

Op de veerboot vanaf Ameland naar de vaste wal zitten ze aan de tafel naast de onze. Een vermoedelijk echtpaar, een man en een vrouw, ik schat hun leeftijd ergens midden 40, maar ze zien eruit als eind 50, vroeg oud voor hun leeftijd. Ze hebben elkaar niets te zeggen. Een verbijsterende hoeveelheid niets. Vijftig hele minuten lang helemaal niets; echt geen enkel woord. Allebei een zuur mondje, allebei een zware blik en een gezichtsuitdrukking alsof ze met heel verantwoorde dingen bezig zijn.

Ongetwijfeld hebben ze in het dagelijks leven heel belangrijke, verantwoordelijke functies, maar ook op de boot zijn ze bijna obsessief verdiept in hun verantwoorde kranten en boeken. Nietszeggende kleren, keurig en bedekt, dat wel, maar volledig kraak noch smaak. Een kapsel, simpelweg omdat je haar hebt en er toch iets mee moet...

beklemmend

Aan een zes-persoonstafel zitten ze op een volle boot, beiden aan één kant van de tafel, beiden aan het raam, zonder naar buiten te kijken. Met andere mensen op de boot willen ze zichtbaar niets te maken. Als een soort Mexicaanse muur hebben ze beiden een grote weekendtas als barrière naast zich op de zitting aan de gangpadzijde geposteerd. Ben ik nou zo zuur dat ik daar rillingen van krijg ?

De oorverdovende stilte wordt verstrekt doordat er ook geen blikken worden uitgewisseld. Geen enkel contact, geen lachje zelfs, niets, niets, niets. Wat ons (onder meer) onderscheidt van dieren is dat mensen wel kunnen lachen. We kunnen bijvoorbeeld de absurditeit van situaties zien. Ook in het geval van zelfspot, waarbij we, mild kritisch kijkend naar onszelf, de betrekkelijkheid van het leven en vooral van onszelf zien. Dat verbindt.

bijzaken

Naast de natuur kent Ameland, met name in Nes en Buren, onwaarschijnlijk lelijke nieuwbouw-wijkjes. Daar moet ik aan terugdenken wanneer ik onze buren op de boot zie. Functioneel, lelijk, keurig, afgesloten en vooral risicoloos. Dat is ook de reden dat ik moeite heb met nieuwbouw en haar bewoners. Functionaliteit zonder verleden, zonder dat het schuurt, zonder herinnering. Plastic kozijnen met kruisraampjes, keurigheid, risicoloos onderhoudsvrij overleven.

Even terug naar vorige week; nieuwbouw, en dan zeker op Ameland, heeft wel de functionaliteit van een huis, wel de vorm, maar niet de inhoud die het tot een thuis zou kunnen maken.

picknicken

Als je goed kijkt kom je meer voorbeelden van kraak-noch-smaak tegen. Bijvoorbeeld deze picknicktafel waar ik afgelopen weekend niet zomaar aan voorbij kon lopen. Goed bereikbaar vanaf het zandpad; bedoeld om zo van je elektrische fiets af te stappen en meteen te kunnen gaan zitten. De bomen kun je gebruiken als rustplaats voor je vervoermiddel.

Frisse witte steenslag om de tafel heen, dan krijg je geen vieze voeten van de plakkerig-vochtige bosgrond. De tafel staat vlak naast een boom, om nog enige beslotenheid te veinzen en de leegte van het bos te mijden. Die picknicktafel heeft niets te maken met het bos. Echt een tafel die bedoeld is om aan te zwijgen, risicoloos te overleven. Een voor-spiegeling van onze buur-tafel op de boot...

 

dilemma

Degelijk, verantwoordelijk, afgesloten en serieus en daardoor veilig. Je doet het juiste, zonder dat je je laat verleiden door de zonden die altijd op de loer liggen bij mensen die het leven wat losser nemen. Je neemt je maatregelen, bijvoorbeeld door de schappen in de Albert Heijn te plunderen. Of door je tas op de zitplaats naast je te zetten. Je neemt...

Door die verkramping ben je veilig, maar niet doordat je de situatie overziet of beheerst en er flexibel mee om kan gaan. Ook niet doordat je de betrekkelijkheid of absurdisme er van ziet. En zeker niet door te lachen. Keurig maar niet gelukkig...

Gelukkig ken ik ook mensen die verantwoord bezig zijn en die wel zelfspot hebben, die aan anderen denken en niet voortdurend bezig zijn te nemen, zichzelf in te dekken, terwijl er nog niet eens een nood-situatie is. Mijn vrienden zoek ik daar ook op uit; ik hoop dat ik daar ook op uitgezocht ben. Ik ben in ieder geval blij met ze...

hoofdzaken

Mooi, zoveel belerende praat over losheid, relativiteit en andere zaken waar ik zelf in de praktijk echt geen held in ben. Maar ik besef wel : veiligheid schept afstand. Zeker wanneer je dat doet door te nemen. Als je mensen durft toe te laten, dichterbij durft te komen, durft te geven, zie je pas waar het om gaat. Dat is waar je voor moet gaan. Dat lukt mij zeker niet altijd, maar ik blijf proberen...

Die picknicktafel kun je trouwens ook heel anders zien (en fotograferen). Het gaat tenslotte om het bos, de tafel is de bijzaak...