Dat overkomt me niet vaak, dat ik iets zo lang laat liggen en er toch last van heb; dat het bijna een belemmering vormt. Meestal pak ik dan (bij praktische problemen) meteen (praktisch) door; anders stapelen punten met negatieve aandacht te gemakkelijk op. Deze week geen geneuzel over mezelf, maar een stevige en noodzakelijke aanloop voor ik verder kan met de uitwerking van mijn nieuwe plannen.

Of het woord wending en het woord opgewonden een gezamenlijke achtergrond hebben weet ik niet. Het zou zo eens kunnen... Dat je zomaar opgewonden kunt raken van nieuw elan is in ieder geval wel duidelijk. Dat heb ik eerder gehad, bijvoorbeeld tijdens het afstuderen aan de fotoacademie. En juist daarover moet ik nog wel iets uit de weg ruimen...

schaamte

Ja, je leest het goed, mijn aanloop start bij een onderwerp waar ik een zekere schaamte over heb. Iets dat ik in het verleden niet goed heb afgerond, tenminste niet zodanig dat ik er achteraf tevreden over ben. Om die reden heb ik de serie die ik deze week heb gekozen lang vermeden in SPAGHETTI. Te lang, want het is wel mijn portret-afstudeerproject.

Het is een serie van zes portretten. Zoals ik vorige week al zei vind ik portretten moeilijker dan landschap. Als kritiek op het werk van een medestudent heb ik dat wel eens geformuleerd als : een portret is iets anders dan een foto waar een persoon op staat. En juist dat verschil is lastig te maken.

Destijds heb ik een aantal mensen gevraagd voor een portret binnen deze serie. Dat waren flinke sessies; anderhalf, twee uur, soms meer. Die mensen heb ik, althans in mijn herinnering, nooit op een nette manier bedankt, bijvoorbeeld door ze een grote afdruk van hun foto te geven. Daarover gaat mijn schaamte, over de ongemakkelijkheid van een onjuiste afronding. Meer niet. Geen dieper leed, geen persoonlijkheidsproblematiek deze week, gewoon praktische ongemakkelijkheid.

afstudeerserie

Fotograferen van landschap bestaat uit zoeken, kijken en zien. Het landschap is er; je moet alleen de juiste plek, licht, positie, standpunt, kader en het juiste moment zoeken om landschappen te gebruiken voor het maken van beelden. Je kunt er omheen lopen, doorheen lopen, maar je vormt het niet. Landschap is niet geënsceneerd, wel geselecteerd.

Portret is meer maakbaar. Je kunt bepalen waar je iemand wilt plaatsen in de omgeving, óf je die omgeving in beeld wilt hebben, welk licht je wilt, hoe je wilt dat iemand zit, staat of ligt en met welke uitdrukking. Portret bestaat uit keuzes, misschien niet meer dan landschap, maar wel met meer keuzevrijheid voor de fotograaf. Portret bestaat (als het onderwerp mensen zijn) ook uit aansturing, uit communicatie, uit regisseren van een ander. Dat vond ik een moeilijke opgave in deze portretserie, om echt alles te regisseren. 100%. De omvang van die uitdaging was mijn reden om juist voor een portretserie als afstudeerwerk te kiezen.

thema

Tijdens de studie hebben we geleerd om conceptmatig te werken; dat hoort dus ook zeker in het eindwerk terug te komen. Bij zo'n conceptmatige serie is een voorwaarde, en daarmee een bijkomend probleem, dat er een thema én een verbinding in de beelden verweven moet worden.

Ik laat je even puzzelen om te ontdekken waar deze serie over gaat.  Een tip die je bij alle geregisseerde foto's kunt hanteren is : vraag je af welke elementen er in de beelden zitten, hoe en waarom. Hoofd- en bijzaken, maar geen toeval. Wanneer je goed zoekt vind je mijn thema misschien wel, zelfs als je daar niet in getraind bent. Dan merk je dat ik daarvoor zelfs onderdelen heb geregisseerd die niet stuurbaar zijn.

opdrachten

Vorige week beschreef ik kort een tweetal projecten waar ik mee bezig wil. Dergelijke projecten schud ik niet uit de mouw, althans niet als het ergens over moet gaan, en dat is toch wel het minste. Met het uitdenken ben ik inmiddels een stukje verder :

1. portret

Wat stel ik me voor bij deze opdracht ? Mijn onderwerp van fotografie bestaat uit mensen. Van dichtbij, dus niet als veilig-ver-weg toeschouwer gefotografeerd, maar vanuit een nabijheid, niet per sé een verbinding. Ik wil van iedereen die ik in die serie opneem twee portretten maken.

• Eén portret naar aanleiding van de vraag wat is je beste individuele eigenschap (niet: wat kun je het best). Dat gaat over hoe mensen in het leven staan, wat ze belangrijk en goed van zichzelf vinden. Een soort zelfreflectie die ik visueel inhoudelijk samen met ze probeer uit te werken.
• Eén portret zoals in mijn afstudeerwerk. Om je nog even te laten puzzelen met het thema van mijn afstudeerserie vertel ik zo meteen pas hoe dat tweede portret werkt en waarom.

LET OP : Voor deze serie ben ik binnenkort op zoek naar vrijwilligers. Denk er vast over na, of je mee wilt/durft te doen... Komende weken wordt meer duidelijk over de opzet en inhoud.

2. individualiteit

Mijn tweede zelfgegeven opdracht wordt een thematische serie. Geen portretserie, maar een afstandelijker vorm van fotografie. Hier komt mijn toeschouwer-rol goed van pas. Ik wil iets met de spanning doen die er zit tussen het gevoel van individualiteit dat iedereen heeft en de waarneming dat iedereen heel vaak precies hetzelfde doet.

Keuzes lijken individuele vrijheden, maar zijn dat niet. Een voorbeeld daarvan (en als inspiratie voor dit thema) haal ik uit een nummer van Laurie Anderson, waarin ze beschrijft dat een heel aantal mensen in een zaal staat, waar een rood gordijn hangt. Ondanks dat iedereen vrij is, denkt iedereen : what is behind that curtain.

concept

Nog even de oplossing : waar gaat het over in mijn afstudeerserie. Als je nauwkeurig hebt gekeken zijn je (hopelijk) twee dingen opgevallen. Ieder beeld heeft een persoon die weg is; die afwezig is, in eigen gedachten, in een eigen wereld zit. Ook zit er in ieder beeld een aquarium.

Er zijn dus telkens drie volledig los van elkaar existerende werelden; het aquarium, de fysieke omgeving (kamer, toilet) en de binnenwereld waar de geportretteerde in zit. Ik wilde laten zien dat ieder van die werelden volledig los van elkaar kunnen bestaan met eigen inhoud en betekenis. In feite gaat de serie daarmee over de relativiteit van de werkelijkheid. Alle werelden hebben hun eigen waarheid en daarmee bestaansrecht.

De manier waarop ik de geportretteerde er in zet, afwezig, in eigen binnenwereld, maakt hem/haar kwetsbaar. Het is verlies van controle, overgave. Dat wil ik ook in mijn nieuwe project zien te bereiken. Portretten van mensen die er net even niet zijn....

p.s.

Om mijn ongemakkelijkheid niet langer in de lucht te laten hangen wil ik er iets mee doen : wie van mijn lezers heeft van de aquariumhouders namen, email-adressen en/of telefoonnummers. In de loop der jaren heb ik alleen nog voornamen over weten te houden.