Afgelopen week had ik mijn derde crematie / afscheidsbijeenkomst binnen een maand. Dat is wel even genoeg, lijkt me. Zelf ben ik er dan toevallig nog steeds, maar die drie mannen komen wel uit mijn min of meer nabije omgeving. Geen fijne gedachte en ook absoluut niet leuk om mensen die ik lief heb met zoveel verdriet te zien achterblijven. Dat maakt, ondanks dat ik het ondeelbare met ze probeer te delen, dat ik me wat onmachtig voel. Aan de andere kant maakt het ook jaloers om anderen zo te zien, verdriet is wel een heel 'echte' emotie, het geeft je een krachtig gevoel dat je 'echt' leeft. Een soort essentie van leven dus.

Voor mij was het verder ook nog een vrij heftige week, waardoor ik het in deze aflevering iets rustiger aan doe dan gewoonlijk. Vooral inhoudelijk maak ik het niet te zwaar; we gaan een beetje vrijblijvend op pad en zien wel waar het eindigt. We gaan, helemaal in de sfeer van deze maand, weer eens iets met een begraafplaats doen. Dit keer in Boedapest. Ik ga in woord en beeld proberen te schetsen wat me daar aan boeit, terwijl ik er aan de hand van de foto's zelf ook nog eens rustig over heen loop.

Langzaam leven

Nog even voor ik het met het visuele aspect begin iets over de algemene aantrekkelijkheid van begraafplaatsen. Dat is onmiskenbaar de rust die er heerst. De eindeloosheid van die rust. Het einde van de tijd is daar gematerialiseerd. Het leven gaat daar zo langzaam. Niets is meer belangrijk. De wetenschap dat de meeste aanwezigen langer onder de zoden liggen dan dat ze er boven hebben gestaan blijft een vreemde gedachte; sommigen liggen al ruim 100 jaar onder het gras. De begraafplaats in Boedapest is ook nog eens groot, heel groot. Op een gegeven moment moest ik de navigatie op de telefoon starten om er weer vandaan te komen...

Toeristen hebben maar zelden een begraafplaats op hun lijstje bezienswaardigheden staan, ook al staan die soms wel degelijk in de aanraders top 10. En als toeristen toch gaan, gaan ze doelgericht, bijvoorbeeld om het graf van Jim Morrison of Oscar Wilde te bezoeken op het Cimetière du Père-Lachaise, maar dat is dan juist omdat die beroemdheden daar begraven liggen. Ik ga er juist heen om de begraafplaats zelf; wie er ligt maakt me niets uit. Dat toeristen er niet massaal komen, komt misschien ook omdat je op  de meeste begraafplaatsen niet mag fotograferen. Voor mij, met mijn gezagsgetrouwe inborst (ja, echt, vrees ik), een spannende start.... Laten we beginnen met een eerste plaatje, om de sfeer wat te bepalen.

 

 

Vormgegeven verdriet

In een eerder bericht schreef ik al kort over de Kerepesi begraafplaats in Boedapest; ik had toen een foto van een ingepakt graf-standbeeld, zoals Christo dat met bruggen deed. Ook heb ik een eerder bericht gewijd aan het Cemitério dos Prazeres in Lissabon (een dorp van graf-huisjes). Een andere keer kom ik ook vast nog op de, ook erg bijzondere, begraafplaats van Valencia.

Het is net alsof ieder land, misschien wel iedere streek, zijn eigen manier heeft om verdriet, herinneringen, souvenirs vorm te geven. In Lissabon was het een soort vakantiepark met huisjes, waar de doden boven de grond opgestapeld liggen. Op de begraafplaats in Boedapest springt meteen in het oog dat het onder-de-grond graven zijn met stenen beelden. Veel beelden, veel lijdende beelden, beelden die 24 uur per dag staan te lijden; iets dat voor de nabestaanden zelf natuurlijk niet haalbaar is. De overtreffende trap van verlies en pijn...

Lijden, eeuwig lijden

En van al die beelden is er niet één onze eigen Here Jezus aan het kruis, maar het zijn Engelen en hele beeldengezinnen die, zo lijkt het soms, misschien wel een verbeelding zijn van de nabestaanden. Ook verdenk ik sommige beelden van een meer Goddelijke achtergrond,  maar jammer genoeg zit ik niet goed genoeg in de mythologie om in te schatten wie een wakende lijdende huisvader is (maar waarom dan met engeltjes om zich heen) en wie een Goddelijk schepsel is, luit-spelend bij het graf wakend (ook een wat vreemde full-time bezigheid voor een God, lijkt mij) :

Bovenstaande foto's heb ik ontwikkeld in vrij hard zwart-wit juist om de hardheid van het lijden aan te geven. De beeld-figuren zijn de gestileerde substituten voor het 'echte' lijden; het verdriet en gemis dat in het echt persoonlijker is en zachter en gelukkig niet 24 uur per dag. Door het lijden vorm te geven in een stenen standbeeld wordt het krachtiger, eeuwiger en harder en dus zwart-witter.

23 hectare

Ja, zo groot is die begraafplaats, 23 hectare, zo'n 46 voetbalvelden. Dat is echt groot ! Ik loop daar moeiteloos een uur of 3 rond. Zonder haast, zonder doel. Ik probeer de sfeer te voelen; sta regelmatig even stil en kijk om me heen, bijvoorbeeld. Of ik loop een stukje terug omdat ik iets toch nog een keer wil zien.

Ook ga ik altijd op zoek naar de verborgen delen. Iedere begraafplaats heeft zo'n stuk, waar het periodieke geplande onderhoud aan voorbij gegaan is; waar de grafstenen gebarsten zijn, of, zoals hier, de graven met klimop overwoekerd zijn. Soms wordt er nog keurig om die graven heen gemaaid, zodat alleen de graven ge-klimopt zijn; soms zijn er bomen gegroeid midden voor een graf en soms tref je een heleboel graven aan die echt verborgen in een met klimop overgroeid bos staan.

Mijn handtekening

Tot nu toe waren de foto's in dit bericht vrij eenvoudige vastleggingen; ik had er natuurlijk wel aan toegevoegd dat ik het op die manier gefotografeerd en "ontwikkeld" heb, maar in essentie zijn het de boeiende dingen die het tot boeiende foto's maakt. Dat is helemaal niet erg natuurlijk, maar ik vind het juist leuk om mijn eigen handtekening in een foto terug te zien. Onderstaand heb ik een tweetal voorbeelden daarvan opgenomen; foto's waarvan ik het gevoel heb dat ik er inhoudelijk iets aan toegevoegd heb; foto's die "mijn" foto's zijn.

Het eerste beeld is een foto die ik gemaakt heb in zo'n klimop-deel van de begraafplaats. In zo'n vergeten stuk kwam ik dit heerschap tegen. Zou het een heilige zijn of misschien is dit de Heiland zonder aan het kruis te hangen ? Hij staat er wel wat onduidelijk bij. Toch wel jammer dat ik dat soort dingen niet weet; een gemis in mijn opvoeding (of latere ontwikkeling). Hij staat aan het hoofdeinde van een graf dat volledig overgroeid is. De natuur heeft de graven in dat gebied zodanig overgenomen dat je alleen de onderdelen nog ziet die boven het maaiveld uitsteken.

Om die overwoekering te laten zien heb ik het beeld in zwart-wit ontwikkeld. Op die manier valt het standbeeld bijna weg in de achter- en onder-grond. Die twee lopen ook al in elkaar over en laten zien dat uiteindelijk alles weer "zonder onderscheid" zal worden. Ashes to ashes, dust to dust... Ik ben er nog niet achter of ik het beeld eigenlijk misschien beter vierkant kan maken, waarbij de rechter grafzerk weg zal vallen.

 

Eeuwig verdriet

Als laatste foto opnieuw een echte "mij".  Ditmaal over verdriet, over gemis, over pijn. Ja zeker, die gevoelens vervagen naarmate de tijd er meer vat op krijgt, maar aan de andere kant blijven ze ook. Voor altijd. Dat heb ik in deze foto proberen te verbeelden. Het verdriet is te vinden in de vager wordende gestileerde beeldfiguur aan de onderzijde. Daarnaast is er op enige afstand (boven aan de foto) ook sprake van licht en scherpte. Zon, warmte en nieuw leven. De start van de cirkel en de basis van alles wat het leven zo mooi maakt : Here comes the sun !