De oplettende lezer weet natuurlijk al lang dat mijn berichten voor een aanzienlijk deel gaan over herinneringen en souvenirs, zoals ook mijn fotoboek "a souvenir of nowhere" daar over gaat. Over de noodzaak om herinneringen te maken zolang het nog kan, over het vinden van eigen betekenis doordat anderen betekenis aan je geven. Wanneer zo'n ander wegvalt dan resten nog slechts de herinneringen en souvenirs. Daarom deze week een combinatie van een in memoriam en foto's. En ja, die hebben wel degelijk met elkaar te maken en met het thema kunstmatigheid...

Een paar weken geleden overleed iemand die ik persoonlijk niet gekend heb, maar waar ik wel zeker herinneringen aan heb (en ook een paar souvenirs van in de cd-kast heb staan) : zanger Michael de Jong. Omdat ik door hem weer even werd geconfronteerd met de eindigheid der dingen wil ik daar iets over schrijven in mijn blog van deze week.

Michael heeft in zijn leven wel zo'n beetje alles gedaan wat de Lieve Heer verboden heeft. Bepaald gemakkelijk heeft diezelfde Lieve Heer het hem ook niet gemaakt. Hoewel het mogelijk tijdens een groot deel van zijn verslaafde leven een onwaarschijnlijke eikel geweest zal zijn, ken ik Michael de Jong alleen van zijn muziek; mooie, gevoelige blues. Dan moet je (ook) wel een goed hart hebben... Ik zal straks proberen zijn levensloop kort samen te vatten, maar we starten natuurlijk eerst met kunstmatigheid en met fotografie.

Muziek en kunstmatigheid

Muziek is de kunstvorm die het meest direct het hart raakt. Toch is het ook een vorm waar veel tijd besteed wordt aan het schrijven van die muziek en de tekst om gevoelens uit te drukken in klanken. Het uiteindelijk resultaat is een verbeelding van die gevoelens en gedachten in het medium muziek en daarmee een vertaling. Een vertaling is altijd kunstmatig, bedacht, weloverwogen, zorgvuldig. Je merkt bij Michael de Jong dat hij het belangrijkste wel weet mee te nemen in die vertaling van zijn gevoel. Ik vind het prachtig knap wanneer je datgene dat je wilt uitdrukken zo helder door kunt laten komen. Af en toe zit er een lichte overdrijving in; een net iets te overdreven snik misschien, maar daardoor op spannende wijze grenzend aan de sentimentaliteit. Je zou dat laatste kunnen zien als net iets te veel ge-Photoshopt. Wanneer de emotie opdringerig wordt is er wat te veel aan het contrast-knopje geschoven... 

Mensen in omgevingen

In mijn portretten zijn de mensen vaak afgebeeld alsof ze een soort gast in hun wereld zijn, ze zijn wel prominent aanwezig, maar ook weer niet opvallend of opdringerig. Ongeveer zoals een geranium in de vensterbank. Vaak zijn mijn mensen afwezig doordat ze met hun gedachten ergens anders zijn op het moment dat ik mijn foto maak.

In mijn andere hoofdlijn van fotografie, de (stads)landschappen, ontbreken mensen volledig, althans wat betreft zichtbare aanwezigheid. Wel is hun invloed zichtbaar, want ik fotografeer vaak onderwerpen die de menselijke inbreuk/invloed op de omgeving laat zien. 

De laatste jaren ben ik steeds meer bezig met het fotograferen van mensen in een omgeving. Mensen die dan natuurlijk wel in een soort gespannen verhouding met die omgeving staan. Die daar niet helemaal thuis lijken te zijn. Die een beetje kunstmatig lijken. Om nogmaals op Lissabon en omgeving terug te grijpen, daar heb ik onderstaande beelden gemaakt :

Bovenstaande foto verwijst voor mijn gevoel naar de manieren waarop je in het leven kunt staan. En dat die manieren fysiek heel dicht bij elkaar kunnen voorkomen, zonder elkaar te hinderen. Het zijn in dit geval twee manieren om te wachten tot de regen is opgehouden. Open of afgesloten, in zich zelf of naar buiten toe. Fotografisch gezien ben ik blij met de doorlopende (prachtige) tegeltjes die voor de verbinding in het beeld zorgt en met de stenen pilaar die als een barrière tussen de twee werelden in staat.

Verbazende verschillen

Het verwijst voor mij voor een heel klein stukje naar hoe verschillend mensen kunnen zijn; het is onderdeel van mijn verbaasd ervaren hoe verschillend mensen zijn. Dat is het geval bij zo'n eenvoudig voorbeeld als dit, maar strekt zich qua verbazing veel verder uit. En terugkomend op de gespannen verhouding tussen Michael de Jong en de Lieve Heer : een steviger voorbeeld. Ik snap echt helemaal niets van geloof, niet hoe het werkt, niet hoe je je er aan kunt overgeven. Ik zie het mensen doen en verbaas me er over. Daar wil ik fotografisch toch ook echt nog eens iets mee doen.

Over dat geloof en mijn verbazing gesproken komt het volgende weer naar boven. In mijn jeugd woonden wij tot ongeveer mijn 11-e levensjaar op een paar huizen afstand van een katholieke familie. Wij waren met 2 kinderen; zij met (minstens) 6. Ze vierden allerlei dingen waarvan wij het bestaan niet afwisten, althans wij wisten vaak niet eens dat er überhaupt iets te vieren viel. Zoals bijvoorbeeld Palmpasen (ik moest ook nu weer opzoeken hoe dat in elkaar zit). Dat is de zondag voorafgaand aan de zondag van Pasen. Jezus schijnt toen op een ezeltje Jeruzalem te zijn binnen gereden. Voor ons als niet-kerkelijken lijkt zo'n gebeurtenis geen aanleiding om zo'n dag te vieren, maar ik kan me herinneren dat de buurkinderen dan altijd (net als anders, want zondag) naar de kerk waren geweest, maar er dan (en dat was duidelijk anders dan anders) van terug kwamen met een stok met broodjes en bovendien een broodje in de vorm van een haan bovenop. Nog steeds heb ik geen idee wat dat te maken zou kunnen hebben met Jezus, de ezel of Jeruzalem, maar ik was er wel een beetje jaloers op dat zij met Palmpasen feestelijke kleren aan hadden en vooral en bovendien een spannende stok met broodjes.

Hier boven zie je twee foto's, waarvan de ene duidelijk een (kunstmatige) bewerking van de andere betreft. Je zou dat als het gevolg van een vertaling kunnen zien. Ik probeer het gevoel dat ik had bij het maken van de linker foto zo goed mogelijk te realiseren in het uiteindelijke beeld rechts. Verwijzend naar mijn bericht over Robin de Puy : al mijn foto's zijn uiteindelijk zelfportretten. Ze zeggen iets over hoe ik de wereld zie; ik probeer niet om de wereld exact zo vast te leggen als dat die in realiteit is (daar geloof ik ook al niet in, daar hebben we het eerder over gehad). Ik probeer te verbeelden hoe ik die wereld ervaar.

Ik zag dit oude vrouwtje die trap op krummelen en voelde de breekbaarheid die ze uitstraalt. Ik heb gewacht tot ze halverwege was om haar zo open mogelijk op die trap te krijgen. In de bewerking heb ik de focus duidelijker op haar gelegd door de foto simpeler te maken (links en rechts en in de voorgrond is allerlei rommeligheid afgesneden of weggewerkt). Haar breekbaarheid heb ik nog vergroot door ook de trapleuning weg te halen. Dat laatste maakt dat ze wel erg open als klein oud vrouwtje op een grote stenen trap komt te lopen. Als laatste aanpassing heb ik het licht wat spannender gemaakt om het beeld minder vlak te maken.