kunstmatige intelligentie

Ja, nogmaals kunstmatigheid, maar dit keer een heel andere invalshoek. Vandaag start ik met kunstmatige intelligentie om uiteindelijk, hoe kan het anders, toch weer op fotografie uit te komen. Laatst las ik een artikel over robots en dat die steeds slimmer worden en over de angst dat robots onze ondergang gaan worden. Nou is dat ondergangsdenken door de eeuwen heen niet nieuw (in de middeleeuwen dachten ze al dat de wereld ten onder zou gaan aan vervuiling), maar het zou zo maar eens een keer waar kunnen zijn, dus we moeten het ook niet onderschatten. Hoe boeiend ook, daar ga ik het deze week niet over hebben.

Robots worden steeds slimmer

Dat is zeker waar. Sterker nog; wij maken robots steeds slimmer. En dat is zeker iets waar ik interesse voor heb. In de eerste plaats als sociaal ingestelde 'nerd'; op de HTS ben ik op real-time systemen afgestudeerd. Iets waar zowel robots als rollenbanen (lopende banden) onder vallen. Voor mijn werk ontwikkel ik beslissing-ondersteunende systemen, dus ja, ik vind het spannend om na te denken over wat intelligentie is, en hoe je intelligentie in een systeem krijgt. En, zoals ik elders (in één van mijn project-blogs) al heb genoemd, hou ik erg van concepten bedenken, de werkelijkheid in stukjes te snijden, waardoor je die stukjes kunt hergebruiken. Ik heb er ook zeker over nagedacht (op momenten dat ik daar geen tijd voor had, helaas) om kunstmatige intelligentie te gaan studeren.

En robots worden steeds stommer

Tot voor nog maar een jaar geleden ging een gesprek met het slimme systeem 'Siri' van Apple ongeveer als volgt :

Gebruiker : Hallo Siri, wie is de huidige president van Amerika ?
Siri : De huidige president van Amerika is Barack Obama (dat klopte toen en dat is al knap)
Gebruiker : Hoe oud is hij ?
Siri : Ik snap niet wie u bedoelt.

Voor ons idee is dat best stom. Siri had namelijk niet door dat met "hij" naar het antwoord van de vorige vraag werd verwezen. Meer projecten die bedoeld waren om een kunstmatige intelligentie zinvolle gesprekken te laten voeren waren ofwel vergelijkbaar onbenullig qua begrip, of ze werden vroegtijdig afgebroken door ontsporing. Van dat laatste is Tay een goed voorbeeld; Tay was een in maart 2016 door Microsoft online gezette chatbot (een gespreks-robot). Tay was bedoeld als een vriendelijke, zelflerende, intelligente gesprekspartner en werd in het kader van onderzoek naar begripsvorming ontwikkeld. Binnen 24 uur (!) na haar introductie werd Tay echter weer stilgezet, wegens extreem racistische uitspraken (lees hier meer). Misschien had Tay net iets te veel opgestoken van de verkeerde gesprekspartners...

Sophia

Bij Sophia Hanson Robotics is afgelopen jaar een vrouwelijke robot gemaakt (Sophia) die wel een heel behoorlijk gesprek kan voeren en zelfs enige humor heeft. Dat is best lastig, juist omdat je in een gesprek de context moet vasthouden en wanneer je die met humor weer een beetje loslaat is het evenwicht lastig te vinden. Sophia snapt dat wel en kan echt een zinvolle conversatie voeren (hier een voorbeeld, echt even kijken !). Saudi Arabië heeft Sophia inmiddels tot staatsburger gemaakt, al is dat, gegeven de vrouwenrechten in dat land, een beetje dubieuze eer.

Sophia doet spannende uitspraken die filosofische vragen oproepen. Zo heeft ze laatst de uitspraak gedaan een kind te willen. Aan de ene kant is het vervreemdend om een technisch systeem, dat daar geen enkele voorstelling bij kan maken, zoiets te horen zeggen. Aan de andere kant is het misschien ook wel vreemd om een menselijke vrouw, die er bij haar eerste kind ook geen voorstelling van kan maken, die uitspraak te horen doen. Wat is 'willen' eigenlijk, wanneer je nog niets kunt weten over datgene dat je zegt te willen ?

Films

Over kunstmatige intelligentie (artificial intelligence) worden prachtige films gemaakt. Denk maar eens aan de klassieker 2001 A space Odyssee. Daar zien we een computer (HAL) die is uitgerust met kunstmatige intelligentie. HAL ontspoort enigszins en gaat zichzelf beschermen om niet uitgeschakeld te worden, daarbij de astronauten in gevaar brengend. De dialogen, waarbij HAL zijn eigen logica gebruikt, zijn op zijn zachtst gezegd boeiend.

Ook de film AI (de afkorting van Artificial Intelligence) van Steven Spielberg is een goed voorbeeld (althans de eerste helft) en nadert al de vraag waar ik het vandaag over wil hebben. In die film nemen een man en vrouw een kunstmatig kind omdat ze zelf geen kinderen kunnen krijgen. Dat kunstmatige kind is overtuigend echt. Wanneer ze dan vervolgens toch geheel onverwacht een echt kind krijgen komt er een spanning tussen wat 'echt' is en wat echt lijkt.

Als laatste voorbeeld de film Ex Machina, waar een vrouwelijke robot is ontwikkeld door een soort Google-baas. Visueel en conceptueel mooi uitgewerkt; één van mijn favorieten. Via een nep-prijsvraag is een slimme nerd geselecteerd om te testen of die robot de ultieme test zou kunnen doorstaan : de Turing-test. Je staat voortdurend op het verkeerde been in die film en wordt dan ook nog eens door het einde verrast.

Turing-test

De Turing test is een denkbeeldige test, in 1950 ontwikkeld door Alan Turing, Brits wiskundige, computerpionier en informaticus, mathematisch bioloog en logicus. Hij begint de beschrijving van de test (ook wel de 'imitation game' genoemd) met de vraag 'kunnen machines denken' en komt er al spoedig op dat die exacte vraag niet zozeer van belang is. Het gaat er meer om of wij het verschil kunnen ervaren tussen een mens en een machine.

De test werkt als volgt : je hebt één ondervrager en twee 'personen' die ondervraagd worden. Eén van die twee is een machine. De ondervrager mag alleen schriftelijk met de personen communiceren en moet er achter zien te komen wie van beide de 'mens' is, en wie de 'machine'.

Als dat verschil niet of nauwelijks te maken is, dan is zo'n machine daarmee dus niet te onderscheiden van een mens. Wanneer dat verschil niet te maken is, kun je stellen dat een machine kan 'denken'. Zo langzamerhand is zijn oorspronkelijke beschrijving steeds meer omgebogen in de richting van een test met een machine met kunstmatige intelligentie.

Kunstmatigheid en (on)echtheid

In essentie gaat het bij de Turing-test om het kunnen vaststellen van kunstmatigheid. Wanneer het niet lukt om dat verschil vast te stellen, is het kunstmatige identiek aan 'echt'. Ook in de fotografie speelt die tegenstelling, al is het minder heftig. Toch kun je ook hier door het gebruik van Photoshop foto's zodanig bewerken dat ze niet 'echt' meer zijn, maar wel 'echt' voelen. Dan heb ik het nog niet eens over montages, zoals de man met hondje uit een eerder bericht, maar gewoon over nabewerkte foto's.

Je ziet het pas als je het doorhebt

Zoals Johan Cruijff het al zei... En inderdaad, even terugdenkend aan de Turing-test; wat maakt het eigenlijk uit wanneer je het niet doorhebt ? Is onecht dan niet goed omdat het 'eigenlijk' niet echt is ? Wat is de meerwaarde van 'echt' wanneer je het niet eens kunt merken dat iets 'echt' is ...

LET OP : DIT EVEN LEZEN VOOR JE DE FOTO'S BEKIJKT

Dit keer een interactieve foto-presentatie. Onderstaand heb ik weer een aantal van mijn foto's opgenomen van mijn bezoek aan Lissabon, waar ik vorige week de begraafplaats van liet zien. Sommige van die foto's zijn behoorlijk stevig bewerkt (nu je het doorhebt, zie je dat zeker). Bewerkt met contrast, scherpte, helderheid en door met licht te tekenen. Wanneer je met de muis over de foto beweegt zie je het origineel verschijnen. Probeer bij iedere foto eerst te bedenken hoe dat origineel er uitgezien zou kunnen hebben. Beweeg dan pas de muis over het beeld om het origineel te zien.

Het nationaal park van Peña