blog

Ongemakkelijk

(te) dichtbij

Deze week was overdadig gevuld met gebeurtenissen en belevenissen. Niet alleen met mijn eigen beslommeringen (en leuke dingen), maar ook met die van mensen die me erg nabij zijn. Dat heeft er voor gezorgd heeft dat ik nog niet de diepte in gegaan ben om een analyse te maken van het hoe en waarom van "intimiteit" in mijn foto's. Deze week daarom even een soort tussenaflevering. Anders dus, maar hopelijk niet minder interessant.

Met mijn bericht van vorige week vond ik het spannender dan ik had verwacht om ongevraagd zo'n verhaal te schrijven. Toen ik daar over na ging denken, bleek dat samen te hangen met mijn angst om me op te dringen in iets dat te intiem was. Ik was bang om te dichtbij te komen en voelde mezelf teveel een buitenstaander om zeker te zijn of ik wel zo dichtbij mocht komen. Dat was de aanleiding voor het onderwerp van deze week.

(te) dichtbij is ongemakkelijk

Geen diepgaand verhaal over intimiteit in mijn fotografie. Voor deze tussenaflevering wil ik een zijweg van die intimiteit inrijden. Intimiteit heb ik twee weken geleden beschreven aan de hand van de begrippen "klein", "besloten", "vertrouwd" en "dichtbij". Ongetwijfeld geen uitputtende opsomming, maar een mooi begin. Deze week focus ik op het "dichtbij" aspect; fotografisch is dat niet zo dichtbij dat je de ander aanraakt, maar soms wel zo dichtbij dat het het ongemakkelijk gaat voelen.

Soms fotografeer ik net iets "te dichtbij". Juist daardoor en door de daarmee samenhangende dreigende ongemakkelijkheid wordt het beeld dan bijzonder. Om zo dichtbij te komen is altijd spannend, al is de reden van die spanning anders dan mijn onzekerheid over het verhaal van vorige week. Grensoverschrijdend gedrag werkt met vrienden anders dan met vreemden. Ik onderscheid grofweg drie types van fotografische "dichtbij" situaties, die ik kort zal beschrijven en illustreren.

Type 1 : nietsvermoedend

Er zijn situaties waar je heel dicht bij mensen kunt komen zonder dat ze iets door hebben. Ik heb daar eerder over geschreven; het zijn bijvoorbeeld mensen die bezig zijn om een selfie te maken. Mensen zijn dan zo verdiept in zichzelf (nog altijd het meest boeiende onderwerp voor velen) dat ze niets door hebben. Dat geldt voor jong en voor oud. Zie onderstaand de vier foto's die ik van dit selfie-stel heb gemaakt, telkens een stukje dichterbij komend.

Het uiteindelijk resultaat :

Type 2 : argwaan

Dreigende ongemakkelijkheid zorgt er voor dat je het gevoel hebt dat je als een soort 'vlieg op de muur' aanwezig bent. Word je ontdekt, dan wordt je met een krant doodgeslagen. Gelukkig heb ik niet het postuur dat ik daar bang voor hoef te zijn, maar aangesproken worden op mijn grensoverschrijdend binnendringende gedrag vind ik ook niet leuk.

Een voorbeeld is onderstaande foto. Deze twee mensen zitten in een park in Sevilla in de regen. Er staat een fotograaf (ik) dicht bij ze op het pleintje terwijl het regent. Het uitgestrekte park is verder vrijwel verlaten; zeker daarom is het al een beetje vreemd dat ik nou net op dat pleintje sta. Ik heb geen paraplu op, maar sta te fotograferen. Wanneer ik de foto maak houd ik de camera overduidelijk in hun richting. Dat hebben ze ook zeker door; ze hebben me zeker opgemerkt. Met een licht argwanend gevoel, want "wat doet die man daar". Toch kijken ze niet naar mij.

 

Sevilla

 

Hoe werkt dat dan ? Ik loop door het park en kom toevallig hun kant op. Zij zitten daar al, paraplu op, met elkaar in gesprek. Ik zie ze zitten en zie de foto die ik wil maken al voor me. Dan loop ik rustig "hun" pleintje op. Ze kijken een beetje verstoord naar me; het is inderdaad "hun" pleintje. Ik loop dan eerst naar de plek links naast ze en kijk uiterst geïnteresseerd naar de lupinen die achter hen staan, richt mijn camera, zoek het juiste beeld en maak een foto.

Daarna loop ik naar het midden van het pleintje en maak de foto waar het me om begonnen was. Het zou, voor hun gevoel, om de lupinen kunnen gaan. Als er toch argwaan ontstaat, loop ik nog een keer naar ze toe, geef ze een schaapachtig lachje en ga omzichtig nogmaals de lupinen op de foto zetten en loop dan weer terug naar het midden. Vrijwel iedereen concludeert in zo'n "geloofwaardige" situatie dat ze zelf "veilig" zijn... En zeg nou zelf, die lupinen zijn ook zeker de moeite waard...

 

Lupines

 

Is dat ethisch wel verantwoord ? Ja, die vraag stel ik me ook wel eens, maar gelukkig niet te vaak. Moet ik ze niet vertellen dat ze op een foto van me komen ? Nee, dat vind ik zelf niet nodig. Het is publieke ruimte, zij zitten daar zoals ze daar zitten; daar maak ik niets anders of lelijkers van. Ze hebben echt wel door dat ze in mijn beeld zitten, dat kan niet missen. Als ik ze aanspreek en zeg dat ik een foto wil gaan maken waar zij een rol in spelen, gaan ze poseren. Door het feit dat ze zich (met lichte argwaan) veilig wanen, ontstaat het "(te) dichtbij" gevoel. Als ze gaan poseren is het weg. Op deze manier ben ik een toeschouwer en zijn zij de geobserveerden; ik ben een (ongenode) gast in hun wereld.

Type 3 : contact

Soms gaat het nog een stapje verder. In datzelfde park fotografeerde ik onderstaande man onder een onwaarschijnlijke hoeveelheid bougainville (ja, het is een aflevering met veel flora). Meteen op de eerste proef-foto die ik maak om de grote lijnen van mijn gezochte beeld te bepalen kijkt hij me al indringend aan (zie uitsnede). Niet te missen. Contact, zeg maar. (je ziet hier ook nog even de gevolgen van mijn ruzie met de scherpstelling tijdens mijn Sevilla uitstapje)

 

Dan sta ik gelukkig nog voor de keuze; ik heb zijn vorsende blik alleen door de camera heen gezien. Als ik op die blik reageer houdt dat in dat ik gezien heb dat hij naar me keek en dat houdt dan weer in dat het mijn bedoeling was om hem te fotograferen. Wanneer ik niet reageer betekent het dat ik zijn blik kennelijk niet gezien heb, en dat het me om iets anders ging toen ik de foto maakte. Doordat ik na de foto naar de omvangrijke bougainville kijk en door het hek naar de achtergrond kijk en ondertussen ieder oogcontact vermijd, ontstaat bij hem de gedachte dat hij slechts een onbelangrijk element in mijn beeld is.

Toch is dat gek, want ook al schat hij zichzelf onbelangrijk in, hij blijft er precies even groot op staan als wanneer hij wel belangrijk voor me zou zijn. Wat is het dan dat mensen ongemakkelijk maakt op zo'n moment ? Ik kom nu inderdaad voor zijn gevoel niet meer "(te) dichtbij" hem, maar kom dichtbij de andere beeldelementen. Hij is veilig, want mijn intentie lijkt niet op hem gericht te zijn... Vreemd eigenlijk, maar het werkt hetzelfde als bij het vorige beeld van de mensen in de regen. Mijn intentie is de maatstaf en die proberen mijn geportretteerden in te schatten. En die inschatting misleid ik, dat klopt. Door de inschatting dat ik me richt op de lupines of de bougainville wanen ze zich veilig. Ze weten dat ze op de foto staan, maar is het niet erg meer omdat ik het niet zo lijk te bedoelen.

Na deze eerste foto, zijn blik en in reactie daarop mijn overdreven belangstelling voor de roze bloemenpracht en de wereld achter het hek maak ik nog een aantal foto's van hem. Uiteindelijk geen resultaat dat bevredigend is, maar ter illustratie laat ik ze zien...

Het eindresultaat. Geen topper wat mij betreft; de andere 2 beelden in deze aflevering zijn wel echt "mijn" beelden. Deze is best leuk, maar het gaat uiteindelijk over niks. Bovendien heb ik achteraf het gevoel dat ik beter naar rechts had gekund met dit beeld dan naar links (je ziet gaandeweg steeds meer hek verschijnen).

bougainville

Terugblik en afscheid

Nog heel even een stapje terug naar mijn toezegging om een afscheidsbiertje te drinken bij de Bolder (zie mijn bericht van vorige week). Afgelopen weekend was ik op Vlieland, waar ik een speciaalbiertje bij het reddinghuisje op de uiterste Westpunt van de Vliehors heb gedronken. Nog passender dan bij de Bolder, maar ik had niet verwacht de tocht daarheen te gaan ondernemen.

Het was sowieso een geweldig weekend; wat is het daar mooi in die stilte en uitgestrektheid... En zeker met wolken en zon en harde wind. Twee illustratieve foto'tjes om dit bericht mee af te sluiten : het, inmiddels nog verder vervallen, eerste reddinghuisje halverwege de zandplaat en een foto van het "publieks"-reddinghuisje, met het beloofde biertje in de hand... En ja, ik heb een nieuwe telefoon, waarmee ik een eindelijk een behoorlijke camera altijd op zak heb (dit zijn niet-na-bewerkte beelden)...

Vliehors 2018

Vliehors 2018

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *